Haitzuloa –adi!– 14.000 urtekoa da, eta Urtxuma ibaiaren higadurak sortu zuen. Bisita gidatuak irekitzen dizkizun ateen atzeko munduan estalaktitak, estalagmitak... daude, bai eta bidelapurrak, gerrillariak eta akelarreak ere.

Jantzi jaka bat, eta ireki begiak ahalik gehiena gozatzeko ilunpe arteko esperientzia honetaz.  

Urdazubiko leizetik 8 kilometrora baino ez dago mendian irekitako kondairazko leize hau, eta bertan erraz irudikatuko dituzu Inkisizio Saindua haserretu zuten eta sorginkeria leporatuta hainbat pertsona sutan erretzea eragin zuten akelarre haiek.

Jakin-mina pizten bazaizu, ez utzi bisitatu gabe Sorginen museoa: 400 metrora dago, Zugarramurdi herrian.

Errotatik etxe arteko 1,5 kilometroko ibilbide atsegin bat abiatzen da, presa eta ubidea zeharkatzen dituena, eta Gaztelu mendiko monolito mitikora arte iristen dena. Bertan kokatuta egon zen Nafarroako Erresumako gazteluetako bat, eta, egun, hondakin batzuk geratzen dira. Leku horrek gogora ekartzen du Amaiur izan zela, 1522. urte aldera, Nafarroaren konkistaren aurkako azken erresistentzia gunea. Gazteluari eta bere aztarna arkeologikoei buruzko museoa dago herrian.

Herri pintoreskoak errota berritu bat dauka, aukera ematen duena irina erosteko, prozesuaz gozatzeko eta talo gozo-gozo laberatu berriak dastatzeko. 

Arterako gune bat da, aire zabalekoa, Xabier Santxotena artistak baliatzen duena euskal mitologia omentzeko, eta agotak –talde etnikoa, jatorriz herrikoa, mendez mende baztertuta egon dena– aurkezten dizkizuna.

Presta zaitez zurean zizelkatzearen sorkuntza aukera handiez gozatzeko.

Ibarreko hiriburua herri xarmagarri bat da, harri eta ura nagusi dituena. Karrikaz karrika ibiltzea herrian dauden sekulako etxetzarren artean eta ur osoekin egindako txokolate famatua dastatzea da une lasai baterako aukerarik onena.

Eta Dolores Redondo idazlearen zalea bazara, izugarri gustatuko zaizu “Baztango trilogia” arrakastatsua kokatuta dagoen lekuetara bisita gidatuak egitea.

Baztango bidetik 7,5 kilometrora baino ez, Iruritatik abiatuta, berdegune ikusgarri hau aurkituko duzu: lorategi botaniko aberats bat eta mendi ibiliak egiteko zenbait ibilbide ditu. 2.000 hektareatik gorako eremuan, natura oparoa da, eta lasaitasunez eta sentipen onez beteko zaitu.