Ibilbidea Nafarroako Pirinioetan: Orreaga - Iratiko ohiana - Erronkari

Bidea Donibane Garazin (Frantzia) hastea erabakitzen baduzu, Luzaidetik edo Napoleonen Ibilbide ezagunari jarraituz iritsi zaitezke Orreagara. Bigarren ibilbide hori askoz gogorragoa da eta azaroaren 1etik martxoaren 31ra itxita dago. Hori bai, paisaia ederrak eta ikuspegi panoramiko zirraragarriak izango dituzu bietan.

• Luzaide-Orreaga etapa (wikiloc)

Luzaide herri txikia da eta Donejakue bidearen aztarnek eta bere kondairazko iragan epikoak bat egiten dute bertan; inguruko amildegietan, baskoiek Karlomagnoren tropak garaitu zituzten 778. urtean. Ez alde egin Orreagako Batailaren erakusketa-zentroa ikusi gabe, Erdi Aroko gudu garrantzitsu horri buruzko guztia azalduko baitizute.

Paisaia hostotsua da, malkarra, eta egun bereziren batean bertatik pasatzen bazara, adibidez Pazko Igandean, bolanten dantzez gozatu ahal izango duzu; herriko nortasunaren ezaugarririk ezagunenetako bat dira.

Bideak zeharkatzen duen Nafarroako lehen herria Luzaide den arren, beti hartu izan da Orreaga Donejakue bidearen penintsulako ataritzat: erromesentzako lehen ospitalea izan zen XII. mendean eta harrera-zentro erlijioso izan da geroztik. Horregatik, handik abiatzen dute bidaia hamaika erromesek urtero.

• Orreaga-Zubiri etapa (wikiloc)

Leku txiki bezain polita da, eta oso gomendagarria da bisitatzea, arkitekturaren aldetik duen garrantziagatik —gotiko frantses ederra, zinez—, inguruaren edertasunagatik eta garrantzi historikoagatik.

Eta, inguruko herriak bisitatu nahi badituzu, Auritzera edo Aurizberrira joatea gomendatzen dizugu —kale-herrien adibide politak dira—.

Hilerri hilarridunak eta paisaia berdeak topatuko dituzu, baita Pirinioetako arkitektura ere, made in Nafarroa zigiluduna.

Eta aurreraxeago, Esteribar dugu, gertukoa bezain ezezaguna. Ezagutu bertako edertasuna, izaera propioa ematen dioten bere altxorren bidez:

• “Argako zubiak, Esteribarko hariak”: horra hor hamar leku enblematiko bisitatzeko proposamena, Eugiko urtegia eta Kintoko basoa horien artean.
• Kintoko basoa. Galdu zaitez paraje natural horretan barna, eta besarkatu ehunka urteko pagoak. Lasaitasuna eta aire purua izango dituzu sari. GR edo Eremua ibilbideak balia ditzakezu horretarako.
• GRen arteko mendi-ibilaldiak
• BTT espazioa eta Trail Eremua
• Eugiko arma-fabrikaren aurriak
• Donejakue bideko etapa: Zubiri-Iruña (wikiloc)

Erronkaribar bertako iragan historikoan eta tradizioetan murgiltzeko da. Zaporez betetako 7 herri eder ditu: kale harriztatuetan barrena paseatzeko ezin hobeak dira, etxetzar izugarriak, bi isurikoak, arbelezko teilatuak dituztenak, elurra botatzen duenerako, lagun dituzula. Hona hemen ibarra ezagutzeko ideia batzuk:

• Burgi: lanbideen pasealekua duzu gozagarri, antzinako bizimoduak eta ogibideak irudikatzen dituena. Bidea behatoki bateraino iristen da, eta Burgiko arroilaren ikuspegi ederrak daude handik. Ibarrean, ofizio guztien artean almadiazainarena zen nagusi, eta horregatik ospatzen da udaberrian Almadiaren Eguna. Eta, tradizio horri buruzko informazio gehiago nahi izanez gero, Almadiaren Museoa ere bisita dezakezu..
• Erronkari: ez galdu aukera eta bisitatu Julián Gayarre tenorearen Museo-Etxea eta hilerrian dagoen bere Mausoleoa.
• Izaba: mendizaletasuna dario herri turistiko horri, Nafarroako Pirinioetako gailur altuenetara iritsi aurreko azkena baita. Ez galdu Memoriaren Etxea, ibarreko ohituren inguruko museoa. Belabartzeko ur-jauzia jomuga duen bidexka ere handik abiatzen da.
• Belagua eta Larra-Aztaparretako Erreserba Naturala

Paisaia malkartsua bilatzen baduzu, Belagua eta Larrako mendigunea dira bilatzen dituzun tokiak.

Jatorri glaziarreko ibarra da Belagua, Nafarroa osoan bakarra. Bazter liluragarria da bere ezaugarri geologikoak direla eta. Han dago Larrako Erreserba Naturala, Europako mendigune karstiko handienetako bat. Paraje zoragarria da, edertasuna berezikoa, non mendi-pinuek ahal bezala aurrera egiten baitute kareharrizko harkaitzen artean.

Eta, barrenean, lur azpiko mundu bizi-bizia. 3.000 leize baino gehiago eta ehunka kilometro galeria espeleologiaren zaleen gozamenerako, baita lurpeko ibaiak ere. Leizerik garrantzitsuena eta ezagunena San Martingo harria da: 1.410 metroko sakonera du. Paraje horretan, gainera, Hiru Behien Zerga egiten da. Frantziako bizilagunekiko senidetasuna ospatzen da aspaldi-aspaldiko jai horretan, zehazki.

Mendia atsegin baduzu, eskia, erraketak eta mendi-ibilaldiak egin ahalko dituzu. Hamaika ibilbide dituzu horretarako. Sasoi onean bazatoz, anima zaitez Hiru Erregeen Mahaia igotzera: 2.442 metrorekin, Nafarroako tontorrik altuena da, ausartentzat baino ez. Ingurua beharrezko azpiegiturez hornituta dago:

• Larra-Belaguako Eski Nordikoko Zentroa
• Belaguako aterpea: mendizaletasunaren ikurra, Nafarroako Pirinioetako goi-mendiko aterpe bakarra.​​​​​​​