Lehen geldialdia herri txiki batean egiten da. Bertan, Donejakueren arrastoa iragan epiko eta kondairazkoarekin batera agertzen da, inguruko sakanetan baskoiek Karlomagnoren tropak garaitu baitzituzten 778. urtean. Ez utzi bisitatu gabe erakusketa zentroa, Erdi Aroko gudu garrantzitsu horri buruzko guztia azaltzen baitute.
Paisaia hostotsua eta malkartsua da, eta bertatik egun seinalaturen batean igarotzen bazara, Pizkunde Igandean adibidez, herriaren nortasun ezaugarri ezagunenetako batez gozatuko duzu, Bolanteen dantzez.

Gotiko frantziarraren adibide ongi kontserbatu bat da, eta Nafarroako Pirinioetako ingurune pribilegiatu batean dago. Ibilbide honetan, ezinbestekoa da bertako klaustro ederretik paseatzea, absideko beirate koloretsuak mirestea eta Antso VII.a «Azkarra» erregearen hilobia bisitatzea.

Erromesaren meza ere jendetsuenetako bat da, bertan bildutako bisitari guztien hizkuntzetan emandako bedeinkapenarekin amaitzen delako.

Maitemindu eginen zara leku historiko horretan, non Karlomagnok porrot handiena jasan baitzuen baskoien aurka.

Bekaizkeriaz hiltzeko moduko piriniar etxetzarrak dituzten bi karrika-herri dira. Ernest Hemingway idazle handiak hau esan zuen inguruneaz: Pirinioetako paisaia basatietan basatiena. Eta, kasu, Hemingway ez zen aisa hunkitzekoa.

Arras bitxiak dira bi herrietako hilerriak. Espazioen diseinuak eta hilarri multzoek halako sinbolismoz eta bakez betetzen dituzte, non bisita egitea merezi baitute.

Esteribarko hiriburua Erdi Aroko zubi ospetsuagatik da ezaguna. Duela urte gutxi arteko kondaira baten arabera, erdiko pilarearen ingurutik igarotzen ziren animaliak amorruaren aurka babestuta geratzen ziren. Hortik datorkio ezizena: Amorruaren zubia.

A, hiriburua! 
Dotorea, harresitua eta berde-berdea, Iruñeak merezi du, bai, bertan geldialdi bat egitea. Historia, artea, gastronomia eta abegikortasuna dituzu zain hemen, urteko edozein unetan. 
Ziur badakizula zein diren bisitatzeko leku nagusiak –Katedrala, Gaztelu Plaza, Takonerako parkea, Estafeta kalea, Ziudadela–, eta alde zahar abegikorraz, pintxoen zaporeaz eta bizitza kultural aberatsaz hitz egiten entzun duzula.

• 3D-ko bisita birtuala Donejakue bideari Iruñean

770 metroko garaiera duen begiratoki bat, aparteko bistak dituena: Iruña eta Pirinioak Iparraldean eta labore eremuak eta Erdi Aroko hiribilduak Hegoaldean. 

Ikuspegi horren osagarri dira lekuaren iragana azaltzen duen mahai bat eta Bideko Monumentua. Tamaina naturaleko eskultura multzo bat da, honako hau idatzita duena: Hemen bat egiten dute haizearen bideak eta izarrenak. Ederra, ezta?

Zubi dotore bat da, segundo gutxitan Erdi Aroko garaietara eramaten zaituena. Bideko zubi lirainenetako bat da.  Zubi horretan elkartzen dira Frantses Bidearen bi adarrak, Santiagora batera iristeko.

Gainera, ikusiko duzu nolakoa den karrika-herri tipiko baten hiri trazadura, bai eta nolako giro berezia sortzen den hiribilduan erromesen zalapartak eraginda.

Donejakue bideko hiri erromanikoetan nagusia da, eta harribitxi arkitektonikoak ditu bazter guztietan. Bertan, honako hauek guztiak ikusten ahal dituzu: jauregiak (Nafarroako Errege-erreginen jauregia, adibidez); jauretxeak; Erdi Aroko elizak –besteak beste, Ruako San Pedro eliza, klaustroan zutabe bihurrikatu enigmatikoa duela–; komentuak; zubiak; eta plaza ederrak. 

Gure aholkua: lasai gozatu, Nafarroako herri xarmagarrietako bat baita.

Zer pentsatuko zenuke ura eta ardoa ematen dituen iturri batez? Bitxia, ezta? Bada, hemen aurkituko duzu bi hodiko iturri ospetsua, Iratxeko ardandegiaren ondoan.

Monumentu multzoari dagokionez, zenbait garaitako eraikin batzuk dira –Erdi Arokoak, errenazentistak eta barrokoak–, bisitatu beharrekoak dituzun mahastiz inguratuak. 

Sekulako eraikin monumentala da, zenbait estilo nahasten dituena –erromaniko berantiarra, protogotikoa, errenazentista eta barrokoa–, XII. eta XVIII. mendeen arteko eraikuntza eta eraberritze lan luzearen ondorioz. 

Ikusi organoa eta margotuta dauzkan zurezko tutuak: benetan ikusgarria. Nafarroako eliza ederrenetako batean aurkituko duzun hori. 

Eliza txiki bat da, inondik ere harrituko zaituen kanoi erdiko ganga bat duena. Ganga nerbiodun oktogonala da elementu ederren eta originalena –XIII. mendeko Kristoaren baimenarekin–.

Gozatu elizaren bertikaltasunaz eta harmoniaz, eta sentitu nola jabetzen den bakea zure espirituaz.

Bidearen adar honetako azken geralekua da, eta bertan dautza Cesare Borgiaren gorpuzkinak. 

Ez galdu atari eszenografiko bikaina, errenazimentu hispaniar bikainaren adibidea, ibilbideari amaiera emateko.