Ibilbidea Estellerriatik (Urederra)

1.000 metroko altuerako mendigune karstiko handia da. Bere basoek eta larre zabal-zabalek konbinazio bikaina egiten dute, non behorrak eta Idiazabal J.D-ko gazta ematen duten ardi latxak bazkatzen ohi baitira, patxada ederrean bazkatu ere.

Hurbildu zaitez hango behatokietara ikuspegi txundigarriez gozatzeko eta ibili bertako pagadien artean, naturan erabat murgiltzeko.

Urbasa-Andia Parke Naturalera iparraldetik sartzen bazara, Lizarragako mendatetik, malkarretara gerturatu eta ikuspegi zirraragarriak izan ditzakezu, hala nola Beriain mendi mitikoa, Sakana eskualdea eta Aralar mendia.

Han zaudela, aukera hauek dituzu: Lizarragako benta, bazkaltzeko; San Adrian ermita, hankak luzatzeko; eta Portupekolezeko harrizko arkua, izugarria.

Iturburutik 11 kilometrora dago, Urbasa mendiaren hegoaldean. Lizarra eta Olazti arteko NA-718 errepidetik iristen da sarbidera, parke naturalaren barruan, eta aparkaleku bat dago, amildegitik 150 metrora.

Hori bai amildegia hori! 200 metro baino gehiagokoa da eta Ameskoa osoa ikus daiteke.

Inguru zinez magikoa da, 20 metro baino gehiagoko pagoak ere dituena. Beste batzuek, aldiz, forma oso bitxiak dituzte, hala nola urpekari batena, dragoi batena edo onddo erraldoi batena. Horregatik deitzen diote “Urbasako pagadi sorgindua” tokiari.

• Parke Naturaleko beste bidexka batzuk​​​​​​​

Zistertar estiloko monumentua da eta oso egoera onean dago; nahitaez bisitatu behar da, ez bakarrik hango ingurune naturalagatik, baizik eta bisita arte-ikasgai magistrala delako. Bertako klaustro ikusgarria erromaniko xume-xumetik gotiko landu-landurako trantsizioa da.

Itsasoa dirudien urtegi horrek, urdin turkesa biziko ur gazitakoak, liluratu egingo zaitu. Ezin hobea da uretako kirolak eta jarduerak egiteko: bela, windsurfa, paddlesurfa, piraguismoa, hidropedalak, parapenteko hegaldiak... Gainera, udan zale asko erakartzen ditu, bainatzeko bi eremu egokituta baititu (aurrez egin behar da erreserba).

Familia giroan naturarekin eta landa-munduarekin konektatzeko lekurik onena. Espezie ugari dituzte, basatiak zein baserrikoak, eta hainbat jarduera, jolas eta tailer eskaintzen dituzte. Horrez gain, beren baratzeak hornitutako jatetxea ere badute.

Eremuak mota guztietako esperientziak eskaintzen ditu: bisita antzeztuak, bisita kulturalak ermita erromanikoetara, bisitak eztitegietara, gaztandegietara, gatzagetara, upategietara, ganadutegietara, mendi-ibilaldi gidatuak edo norberaren kasa, geocaching-a...

Lizarra ederrarekin hasiko gara. Donejakue bideko herri erromanikoetan erromanikoena dugu: San Pedro Ruako eliza edo San Migel eliza, Nafarroako errege-erreginen XII. mendeko jauregia, eta beste garai batera eramanen zaituzten zubi eta kale harriztatuak. Herri bizi-bizia ere bada, merkataritzari eta gastronomia aberatsari esker.

Zer pentsatuko zenuke ura eta ardoa ematen dituen iturri batez? Bitxia, ezta? Bada, hemen aurkituko duzu bi hodiko iturri ospetsua, Iratxeko ardandegiaren ondoan.

Monumentu multzoari dagokionez, zenbait garaitako eraikin batzuk dira –Erdi Arokoak, errenazentistak eta barrokoak–, bisitatu beharrekoak dituzun mahastiz inguratuak.  

Los Arcosera iritsi aurretik, merezi du bidetik irtetea, erromatarren garaiko landetxe bat nolakoa zen erakusten duen museoa ezagutzeko. Paisaia gutxi aldatu dela ikasiko duzu, jada duela 2.000 urte ere bertako biztanleek zerealak, mahatsondoak eta olibondoak landatzen zituztelako.

Eraikin monumental izugarria da, estilo bat baino gehiago dituena —erromaniko berantiarra, protogotikoa, errenazentista eta barrokoa—, XII. eta XVIII. mendeen artean eraiki eta berritu zelako.

Erreparatu organoari eta bere egurrezko tutu margotuei: Nafarroako elizarik ederrenetako bat den eliza hori ikuskizun hutsa da begientzat.

Eliza txiki bat da, inondik ere harrituko zaituen kanoi erdiko ganga bat duena. Ganga nerbiodun oktogonala da elementu ederren eta originalena –XIII. mendeko Kristoaren baimenarekin–.

Gozatu elizaren bertikaltasunaz eta harmoniaz, eta sentitu nola jabetzen den bakea zure espirituaz.

Viana 4.000 biztanleko hiri txiki bat da; leinu-etxe, jauregi eta eliza interesgarri ugari ditu, XVI. mendetik XVIII. mendera bitarte bizi izandako goraldiaren erakusgarri. Horien artean, Andre Maria eliza gotiko bikaina aipatu behar da; elizaren oinetan Zesar Borgia gerlari, printze eta kardinalaren gorpuzkiak daude.